مقاله متن باز چیست ؟

NOTE

دانش متن باز ،دانش آزاد ، مقاله متن باز ، کتاب آزاد ، مقاله آزاد ، Open knowledge ، Open content ، محتوای آزاد و... عناوینی هستند که امروزه در جوامع علمی مختلف در موردشان بحث های زیادی میشود . برای هر کدام از عناوین ذکر شده تعاریف متعددی به شرح زیر ارائه شده است : [Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register] [Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register] [Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register] [Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register] [Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register] و... اگر بخواهم خلاصه تعاریف بالا را در چند خط خلاصه کنیم ، به توصیف زیر میرسیم : کلیه کار های تحقیقاتی و علمی ، عملی و ... نهایتا منجر به ایجاد دانش میشود . در صورتی که این دانش به صورت رایگان در اختیار دیگران قرار داده شود : در صورتی که افراد بتوانند بدون هیچ گونه مجوزی از این دانش استفاده کنند ( آن را تغییر دهند ، در مقالات دیگر استفاده کننده و... ) به این دانش ، دانش آزاد گفته میشود. در صورتی که استفاده از این دانش پیرو شرایط خاصی باشد ، به این دانش ، دانش متن باز گفته میشود . شرایط استفاده از مقالات و کتاب های متن باز معمولا در صفحه ای به نام مجوز یا شرایط استفاده آورده میشود ؛ در آدرس زیر اطلاعات بیشتری در این باره وجود دارد : [Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register] ممکن است بعضی وقت ها ، مجوز به گونه ای تنظیم شود که شرایط استفاده از دانش متن باز را همانند دانش آزاد کند .

مزیت استفاده از دانش رایگان و قوانین انتشار آن چیست ؟
کتاب ها و مقالات رایگان معمولا توسط کاربران فعال در انجمن های اینترنتی ، دانشجو ها ، متخصصین ، شرکت ها ، دانشگاه ها ، موسسات آموزشی و ... تهیه شده و به صورت رایگان در اختیار دیگران قرار میگیرند ؛ انتشار دانش به صورت رایگان ممکن است با اهداف انسان دوستانه ( کمک به دیگران - انتشار علم ) یا با اهداف تجاری ( تبلیغ محصولات ) انجام شود ، در اینجا هدف از انتشار آموزش ، زیاد مهم نیست ، مهم خود آموزش است که باعث افزایش بار علمی جامعه می شود .
فلسفه دانش متن باز از آنجا آغاز شد که افراد مختلف بدون انجام مطالعات قبلی و عدم تحقیق در مورد وجود یا عدم وجود آموزش در باب یک موضوع خاص ؛ اقدام به تهیه و انتشار مطالب آموزشی برای آن موضوع میکردند .
در ایران نیز ، ما با چنین مشکلی روبرو هستیم . به عنوان مثال برای میکروکنترلر های avr کتاب ها و مقالات مختلفی توسط کاربران مختلف ارائه شده است :
[Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register]
اگر نگاهی دقیق به این آموزش ها بیندازید متوجه خواهد شد که بیش از 80 درصد آنها تکراری بوده و در مقالات دیگر در مورد آنها بحث شده است .
سایر نرم افزار های تخصصی نظیر پروتوس یا پروتل dxp یا ... نیز مشابه با avr هستند :
[Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register]
[Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register]
با توجه به افزایش سطح مقالات منتشر شده برای یک موضوع خاص ( مثل نرم افزار پروتل ) و عدم پیگیری سایر موضوعات تخصصی ( مثل نرم افزار pads و... ) ، نیاز است تا انتشار مقالات و آموزش های متن باز تابع شرایط خاصی باشد ، به بیان ساده تر کاربران فعال در زمینه ی تولید دانش متن باز باید :

• با یکدیگر همکاری متقابل داشته باشند.
• از برنامه های آتی سایر کاربران مطلع شوند .
• بتوانند آموزش های یکدیگر را توسعه دهند .

با رعایت این شرایط از بروز مشکلاتی مانند تهیه آموزش های مشابه توسط دونفر یا ایجاد آموزش برای یک مبحث قدیمی یا کم اهمیت و ... جلوگیری میشود و وقت با ارزش کاربران بی جهت تلف نمیشود .
برای انتشار دانش به صورت متن باز روش و قانون خاصی بیان نشده است . اما اغلب کاربران فعال در زمینه آموزش متن باز بر روی رعایت موارد زیر در هنگام انتشار مطالب تاکید دارند :
توجه داشته باشید که این قوانین برای راحتی شما تدوین شده است و محدودتی را برای شما ایجاد نمی کند ، شما در رعایت کردن یا عدم رعایت این قوانین مختارید .
1- در صورتی که آموزش های خود را از طریق صفحات وب یا ارسال پست در انجمن ها منتشر میکنید ، بعد از تکمیل شدن آموزش بهتر است آنها را جمع آوری کرده و در قالب یک فایل pdf منتشر کنید یا از همان ابتدا ، آموزش ها را در فرمت pdf در انجمن ها قرار دهید .
دلایل انجام این کار به شرح زیر است :

• همان طور که میدانید در تمامی وب سایت ها و انجمن ها ، با ارسال پست های جدید ، پست های قدیمی به صفحات بعدی میروند و به تدریج از نتایج موتور های جستوجو حذف میشوند . در این حالت مطالب درج شده در صفحات انجمن ها و سایت ها بعد از مدت کوتاهی در دسترس نخواهد بود .
• در صورتی که فایل پیوست آموزش های خود را در سایت های مخصوص اشتراک گذاری فایل نظیر box.net یا 4shared.com یا ... آپلود میکنید ، باید بدانید که اغلب سایت های به اشتراک گذاری تصویر و فایل ، بعد از مدتی فایل ها و تصاویر شما را حذف خواهند کرد ، این کار باعث ناقص شدن آموزش شما میشود .
• مطالب قرار گرفته در سایت ها و انجمن ها به صورت غیر قانونی کپی برداری میشود .
• در انجمن ها ، اموزش ها با نظرات کاربران ترکیب شده و تعداد پست های ارسال شده در موضوع را افزایش می دهد . در این حالت پیدا کردن پست های آموزش در میان پست های پرسشی ، انتقادی ، پیشنهادی و ... اندکی دشوار است . با وجود پست های پرسشی ، انتقادی ، تشویقی ( تشکر ) و... در تاپیک آموزشی مذکور ، تمایز آموزش ها از این پست ها اندکی سخت است و معمولا کاربران بعد از خواندن حداکثر 10 صفحه اول ،بیخیال موضوع و آموزش میشوند .

اما در صورتی که آموزش در قالب یک مقاله یا جزوه آموزشی در فرمت pdf باشد ، کلیه تصاویر و فایل های پیوست به همراه آن خواهند بود . شما به سادگی میتوانید این مقاله را در سایت ها و انجمن های مختلف قرار دهید و به هیچ عنوان نگران مسائلی همچون کپی برداری از مطالب ، استقبال کاربران از آموزش ، حذف شدن فایل ها و.. نباشید ، مقاله شما + فایل های پیوست آن ، همیشه از طریق چند سایت یا وبلاگ در دسترس دیگران قرار دارد و کاربران استفاده کننده همیشه از شما به دلیل نگارس صحیح مقاله ، کاربردی و کامل بودن آن ، وجود کلیه جزئیات و فایل های پیوست در کنار آن و... سپاس گذار خواهند بود .
2- قبل از ایجاد آموزش برای یک موضوع خاص ،در باره وجود یا عدم وجود آموزش برای آن موضوع و میزان اهمیت موضوع تحقیق کنید .( راه رفته را دوباره نروید ، آن را ادامه دهید )
با رعایت کردن این قانون وقت کاربران برای تهیه آموزش های تکراری تلف نمیشود .
مثال : در صورتی که قصد دارید یک مقاله آموزشی در مورد Altium Designer بنویسید ، ابتدا سایت ها و انجمن های مختلف را برای یافتن آموزش های قبلی جستوجو کنید و ببنید نرم افزار Altium Designer چقدر در گروه برق و الکترونیک اهمیت دارد ؟ در صورت نیاز میتوانید با مطرح کردن یک درخواست در این انجمن ها، از سایر کاربران فعال بخواهید که شما را برای یافتن آموزش های مرتبط و تعیین میزان اهمیت نرم افزار یاری دهند . شاید فرد دیگری قبلا Altium Designer را به صورت کامل آموزش داده باشد ، یا در دوره زمانی فعلی نرم افزار های بهتر و قدرمند تری جای Altium Designer را گرفته باشند .
3- آموزش باید دارای عنوان و شناسه مناسب ، منبع و اطلاعات تماس نویسنده باشد .
شناسه آموزش یک کد شامل اعداد و حرف است که به صورت اختصاصی به آموزش های منتشر شده توسط شما اختصاص می یابد ، این شناسه قبل از نام آموزش آورده میشود .
فرض کنید من یک آموزش برای Altium Designer نوشته ام ، من میتوانم این آموزش را با نام " آموزش سریع Altium Designer " در اینترنت منتشر کنم .در این حالت اگر قبلا آموزش دیگری با نام " آموزش سریع Altium Designer " منتشر شده باشد . ممکن است آموزش من در حد مطلوب در سایت ها و انجمن ها منتشر نشود ، چون اغلب کاربران فکر میکنند مقاله " آموزش سریع Altium Designer " همان مقاله ای است که چند سال قبل منتشر شده است . یا ممکن است از مقاله من در یک مقاله دیگر استفاده شود . در این حالت در بخش منابع مقاله دوم مقاله " آموزش سریع Altium Designer " به عنوان منبع درج میشود که این مورد هم ممکن است باعث ایجاد تداخل با سایر مقاله های هم نام شود .
با قرار دادن شناسه در ابتدای آموزش ، در صورتی که هزاران مقاله با نام " آموزش سریع Altium Designer " نیز منتشر شود ، به دلیل یکسان نبودن شناسه ها ، امکان تداخل نام وجود نخواهد داشت .
شناسه یک کد متشکل از اعداد و ارقام است ، این کد تا حدودی مشابه با isbn یا کد شابک است ، انجمن ها و شرکت های زیادی از شناسه برای انتشار مقالاتشان استفاده میکنند :
[Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register]
[Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register]
انتخاب کد شناسه و نحوه ی چیدمان آن به عهده کاربر قرار گرفته و کاربر میتواند از هر فرمتی برای شناسه استفاده کند ، مهم ترین مساله در اینجا تکراری نبودن شناسه میباشد . مثلا من میتوانم برای مقاله آموزشی " آموزش سریع Altium Designer " از کد شناسه 1nafar-1استفاده کنم . در اینجا 1nafar نام من و عدد 1 شماره مقاله من است ، من برای مقاله های بعدی عدد یک را یک واحد افزایش میدهم . قطعا صدمین مقاله من با شناسه 1nafar-100 منتشر خواهد شد .
برای تهیه آموزش ها از منابع و مراجع مختلفی استفاده میشود ، با قرار دادن نام منابع و مراجع در مقاله ، مشخص میکنیم که مطالب تهیه شده با استناد به چه آموزش های تهیه شده است .
درج اطلاعات تماس ( ایمیل یا آدرس وبلاگ و وب سایت ) در مقاله برای دریافت نظرات ، پیشنهادات ، ایرادات و ... الزامی است .
4- برای کار های خود مجوز ایجاد کنید :
با وجود مجوز ، کاربران میفهمند که برای استفاده از مقاله شما ، چه قوانینی را باید رعایت کنند . توضیحات بیشتر در مورد مجوز ، در آدرس زیر قرار دارد :
[Dear Guest/Member you can't see link before replyclick here to register]
5- سعی کنید آموزش های خود را در فرمت مقاله منتشر کنید .
انتشار آموزش ها در فرمت مقاله ( زیر 30 صفحه ) باعث آسان تر شدن ویرایش مطالب آن در آینده میشود .
مثلا من میتوانم کتاب " آموزش سریع Altium Designer " که فرضا دارای 75 صفحه است را در 3 مقاله 25 صفحه و با نام های " mh1:اصول طراحی فیبر مدار چاپی در Altium Designer " و " mh2:نکات و ترفند های Altium Designer " و " mh3: روش های ساخت فیبر مدار چاپی " منتشر کنم . در این حالت اگر در بخش نکات و ترفند ها مشکلی وجود داشته باشد یا من نکته و ترفند جدیدی را یاد بگیرم ، نیازی به ویرایش کل کتاب نخواهد بود و من میتوانم با ویرایش مقاله mh2 مسائله را حل کنم .
همچنین ممکن است شیوه بیان یکی از سه مقاله بالا در حد مطلوب نباشد ( مثلا مقاله شماره یک ) یا مقاله ی بهتری برای آموزش"طراحی فیبر مدار چاپی در Altium Designer" توسط فرد دیگری منتشر شده باشد . در این حالت کیفیت دو مقاله دیگر ، به صورت جداگانه ارز یابی میشود و کابران میتوانند از دو مقاله دیگر در کنار مقاله جدید ( منتشر شده توسط فرد دیگر ) استفاده کنند .
یا ممکن است بعد از گذشت مدتی روش های تهیه فیبر مدار چاپی متحول شده و کلیه روش های مطرح شده در مقاله " mh3: روش های ساخت فیبر مدار چاپی " منسوخ شود . در این حالت فقط مقاله شماره 3 نیاز به بازبینی دارد .
و....
6- مشخص کنید آموزش یا مقاله در چه مرحله ای است
در صورتی که مقاله شما هنوز نهایی نشده است و ممکن است در آینده ای نزدیک با توجه به نظرات و پیشنهادات کاربران دستخوش تغییراتی شود ، میتوانید در بالای صفحات آن از کلماتی همچون " نسخه ی آزمایشی " یا " در دست تدوین " استفاده کنید . در صورتی که مقاله شما تکمیل شده است میتوانید در بالای صفحات از عناونیی همچون "ویرایش نهایی " یا "نسخه ی نهایی " استفاده کنید .